زمانی‌که تصمیم می‌گیرید مقاله پژوهشی خود را به یک مجله ارسال کنید، باید یک مجله معتبر در حوزه تحقیقاتی خود بیابید. این مجله باید در یکی از پایگاه‌های داده اصلی مانند ISI، Scopus یا ISC نمایه شده باشد، تا مقاله شما از نظر علمی دارای اعتبار گردد. اما شناسایی مجلات معتبر تحقیقاتی با گزارش استنادی خوب چندان هم آسان نیست. به‌ویژه آنکه اغلب دانشجویان و پژوهشگرانی که به‌تازگی به دنیای مقاله نویسی پا گذاشته‌اند، شناخت چندانی نسبت به مجلات مختلف نداشته و گاهاً آن‌ها را با یکدیگر اشتباه می‌کنند و درنتیجه در فرآیند انتخاب ژورنال با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند. در این مقاله تلاش شده است تا با معرفی انواع مجلات و مقایسه آن‌ها، به سؤالات متداول در مورد انتخاب ژورنال پاسخ داده شود.
۱- مجلات ISI
مؤسسه اطلاعات علمی یا Institute for Scientific Information که به‌اختصار ISI نامیده می‌شود، مؤسسه‌ای است که در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد تأسیس گردید. این مؤسسه که با هدف علم‌سنجی و ارزیابی انتشارات علمی راه‌اندازی شده بود، پس از مرگ گارفیلد در سال ۱۹۹۲ به مؤسسه تامسون واگذار گردید و در حال حاضر بانام Thomson Scientific شناخته می‌شود و بخشی از شرکت Thomson Reutersهست. مجلاتی که توسط این مؤسسه نمایه می‌شوند، یعنی در فهرست مجلات آن قرار می‌گیرند، اصطلاحاً مجلات ISI نامیده می‌شوند. مجلات علمی برای قرار گرفتن در فهرست ISI از نظر عواملی همچون رعایت استانداردهای پایگاهISI ، سطح کمیته علمی مجله، تنوع بین‌المللی مقالات مجله و نشر به‌موقع شماره‌های مجله به‌دقت ارزیابی می‌شوند.
این مؤسسه دارای دو زیرمجموعه مهم به نام‌های (Web of Knowledge )WOK و (Web of Science) WOS است که در میان اهالی علم شناخته‌شده هستند. WOK دو وظیفه مهم را بر عهده دارد. اولین وظیفه آن انتشار لیست مجلات معتبر بوده که به مجلات ISI معروف هستند و اطلاعات آن در زیر‌بخشWOS ارائه می‌شوند. دومین کار WOK تعیین ضریب تأثیر مجلات علمی معتبر است ضریب تأثیر یا Impact factor IF با هدف اعتبار‌سنجی مقالات علمی توسط مؤسسه تامسون رویترز معرفی گردید و یک شاخص کمی برای نشان دادن میزان استناد (رفرنس‌دهی) به مقالات یک مجله است. مجلات ISI بر اساس ضریب تأثیر به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:
- مجلات ISI دارای ضریب تأثیر که JCR نامیده می‌شوند.
- مجلات ISI فاقد ضریب تأثیر که ISI Listed اطلاق می‌گردند.
مشخص است که مجلات JCR از اعتبار بالاتری نسبت به مجلات ISI Listed برخوردار هستند و تنها آن دسته از مقالاتی که موضوع جذاب و کیفیت بالایی دارند، می‌توانند در مجلات JCR به چاپ برسند.
برای پی بردن به ISI بودن یک مجله به سایت clarivate مراجعه و ISSN یا عنوان مجله را در قسمت جستجوی آن وارد کنید.
۲- مجلات اسکوپوس
به مجلاتی که توسط پایگاه اسکوپوس نمایه شده‌اند، مجلات اسکوپوس گفته می‌شود. اسکوپوس (SCOPUS) بزرگترین پایگاه چکیده و نمایه استنادی جهان و در عین حال، یکی از ابزار‌های کارآمد جستجوی منابع علمی است. این پایگاه که توسط الزویر (Elsevier) راه‌اندازی شده است، همانند مؤسسه تامسون رویترز معیاری را برای سنجش کیفیت مقالات ارائه کرده است که به آن شاخص SJR گفته می‌شود که مخفف SCImago Journal Rank می‌باشد. شاخص SJR از نظر مفهوم شبیه به ضریب تأثیر است، با این تفاوت که در محاسبه ضریب تأثیر همه استنادات از ارزش یکسانی برخوردار هستند، ولی در محاسبه شاخصSJR ، علاوه بر تعداد استنادات به کیفیت آن‌ها نیز توجه می‌شود.
اسکوپوس برای رتبه‌بندی مجلات خود از شاخص دیگری به نام امتیاز چارک یا Quartile Score استفاده می‌کند که به‌اختصار به آن Q گفته می‌شود. امتیاز چهارک در چهار درجه Q1، Q2، Q3 و Q4 تنظیم شده است که مجلات Q1 و Q2، از نظر اعتبار و امتیاز هم‌پایه مجلات JCR هستند و مجلات Q3 و Q4 با مجلات ISI listed برابری می‌کنند.
برای دسترسی به فهرست مجلات اسکوپوس به سایت scimagojr مراجعه و نام یا ISSN مجله را در قسمت جستجوی آن وارد کنید.
۳- مجلات SCI و SCIE
SCI مخفف Science Citation Index است که یک نمایه استنادی می‌باشد که توسط مؤسسه ISI ایجاد گردید و در حال حاضر به تامسون رویترز تعلق دارد. پس می‌توان گفت که مجلات SCI تفاوتی با مجلات ISI ندارند و به‌نوعی زیرمجموعه پایگاه ISI هستند.SCIE هم که مخفف Science Citation Index Expanded است، نسخه بزرگتر از SCI بوده که با آن دو تفاوت دارد:
- ضریب تأثیر: درSCI، مجلاتی که ضریب تأثیر بالای صفر دارند، نمایه شده‌اند، ولی درSCIE ، مجلات بر اساس ضریب تأثیر رتبه‌بندی شده‌اند.
- فرمت ذخیره‌‌سازی: SCI و SCIE هر دو به‌صورت آنلاین قابل دسترسی هستند، اما SCI برخلاف SCIE در فرمت CD یا DVD هم وجود دارد.
یکی از مهمترین مجلات معتبر تحقیقاتی نیز می باشد.
۴- مجلات ISC
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یا Islamic World Science Citation Center که به‌اختصار ISC اطلاق می‌شود، در سال ۲۰۰۸ به تأیید نمایندگان علمی کشورهای اسلامی رسید. این پایگاه، سامانه‌ای برای رتبه‌بندی مجلات و علم‌سنجی کشورهای اسلامی است و معیارها و استانداردهای علمی مخصوص به خود را دارد که بر اساس آن‌ها مجلات علمی چاپ شده در کشورهای اسلامی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در صورت کسب امتیاز لازم، آن‌ها را نمایه می‌کند. مجلاتی را که در این پایگاه نمایه می‌شوند، مجلات ISC می‌نامند.
پس از تامسون و اسکوپوس، پایگاه ISC، سومین پایگاه معتبر برای سنجش عملکرد پژوهشی کشورها به‌شمار می‌آید و اعتبار مجلات آن نیز معمولاً از مجلات ISI و اسکوپوس کمتر ولی از مجلات علمی-پژوهشی بالاتر است. مجلات ISC برخلاف مجلات ISI و اسکوپوس الزامی به نوشتن مقاله به زبان انگلیسی ندارند، ولی اگر قصد ادامه تحصیل یا کار در خارج از کشور را دارید، با ترجمه مقاله خود به انگلیسی، اعتبار آن را بین‌المللی نمایید.
برای اطمینان از اینکه مجله مورد‌نظر شما ISC می‌باشد، به سایت isc.gov مراجعه و نام یا کد ISSN مجله در قسمت جستجوی آن وارد کنید.
۵- مجلات علمی-پژوهشی
مقالات منتشر شده در مجلات علمی-پژوهشی به جستجوی حقایق، کشف ناشناخته‌های علمی و یافتن روابط میان پدیده‌های طبیعی می‌پردازند. مجلات علمی-پژوهشی خارجی را مجلات اینترنشنال نیز می‌نامند و مجلاتی هستند که یا به‌تازگی چاپ شده‌اند یا به هر دلیلی موفق به کسب امتیازات لازم برای قرار گرفتن در پایگاه‌های ISI و اسکوپوس نشده‌اند. مجلات علمی-پژوهشی داخلی نیز همانند مجلات علمی- پژوهشی خارجی هستند، با این تفاوت که به زبان فارسی منتشر می‌شوند. مسلماً مجلات علمی- پژوهشی اعتبار کمتری نسبت به مجلات فوق‌الذکر دارند، اما مجلات علمی-پژوهشی خارجی اعتبار بالاتری نسبت به مجلات علمی-پژوهشی داخلی دارند، پس توصیه می‌شود که با ترجمه مقاله به انگلیسی، آن را در مجلات بین‌المللی که اعتبار بیشتری دارند، چاپ کنید.
۶- مجلات علمی-ترویجی
مجلات علمی-ترویجی به نشر مقالاتی می‌پردازند که برخلاف مقالات علمی-پژوهشی به‌دنبال کشف مسئله جدیدی نیستند و هدف آن‌ها ارتقای سطح اطلاعات خوانندگان در زمینه یک موضوع علمی است. مقالات علمی-ترویجی به مرور تحقیقات پیشین پرداخته و روش انجام و نتایج حاصل از آن‌ها را به‌صورت خلاصه در یک مقاله ارائه می‌کنند. گاهی نویسندگان این مقالات، دیدگاه‌های جدیدی را نسبت به تحقیقات گذشته ایجاد می‌کنند و نتایج را با نظر خود تفسیر می‌کنند که این کار می‌تواند ایده‌های جدیدی را در پژوهشگران ایجاد کند. سه نوع مقاله علمی-ترویجی وجود دارد که عبارتند از:
۱- مقالات علمی-ترویجی مروری: این مقالات، پژوهش‌های انجام شده در یک حوزه مشخص را گردآوری و بررسی می‌نمایند.
۲- مقالات علمی-ترویجی ترجمه‌ای: این مقالات، یک مقاله علمی معتبر و مهم را به زبان خوانندگان بومی ترجمه می‌کنند.
۳- مقالات علمی-ترویجی تحلیلی: این مقالات علاوه بر گردآوری پژوهش‌های پیشین، به تحلیل نتایج آن‌ها پرداخته و نتایج را با تفسیر جدیدی به مخاطبان ارائه می‌کنند.
از لحاظ درجه‌بندی نشریات علمی در ایران، مجلات علمی-ترویجی از نظر اعتبار و رتبه پایین‌تر از مجلات علمی-پژوهشی قرار می‌گیرند.
۷- مجلات علمی-تخصصی
- این مجلات که به آن‌ها مجلات سازمانی نیز گفته می‌شود، مجلاتی هستند که دارای نمایه ISI، اسکوپوس، وزارت علوم، وزارت بهداشت و سایر نمایه‌های معتبر نمی‌باشند. به همین دلیل چاپ مقاله در این دسته از مجلات برای دانشگاهیان هیچ امتیازی در برندارد و معمولاً افراد برای تمرین مقاله نویسی، تقویت رزومه کاری یا ورود به یک سازمان خاص، مقالات خود را در چنین مجلاتی به چاپ می‌رسانند. این مجلات که غالباً به سازمان‌ها و نهاد‌های خاص وابسته هستند، به مباحث تخصصی یک حوزه مشخص می‌پردازند و تنها به‌منظور افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی به متخصصین آن حوزه منتشر می‌شوند.
گذاشتن کامنت